पोलिस क्रमांक आणि बॅजेस (वरपासून खालपर्यंत) Police Rank in States (From Top to Bottom)

 पोलिस क्रमांक आणि बॅजेस | Police Ranks and Badges

आपल्या दैनंदिन जीवनात, आपल्याला बरेच पोलिस देशसेवा करताना दिसतात, परंतु त्यांचा दर्जा काय आहे हे आम्हाला ठाऊक नाही.

जर तुम्हालाही एखादा पोलिस अधिकारी दिसला आणि तुमच्या मनात एखादा प्रश्न निर्माण झाला की, “विभागात या पोलिस अधिका याचे पद काय असेल?”

मग हा लेख आपल्यासाठी येथे आहे आपल्याला या प्रश्नाचे उत्तर सविस्तरपणे मिळेल.

भारतीय पोलिसांमध्ये विविध पदांचे अधिकारी असतात. त्यांच्यातील फरक त्यांच्या बॅजेस पाहून आढळू शकतात.

ज्या उमेदवारांना भारतीय पोलिसात सामील व्हायचे आहे त्यांना या पद आणि बॅजेसमधील फरक माहित असावा. येथे आम्ही तुम्हाला भारतीय पोलिसांच्या सर्व पदांबद्दल सांगत आहोत.

हा लेख वाचल्यानंतर आपल्यास भारतीय पोलिसांच्या श्रेणीरचना संबंधी आपल्या सर्व प्रश्नांची उत्तरे मिळतील आणि त्यानंतर आपण पोलिस क्रमवारीबद्दल कधीही गोंधळात पडणार नाही.

या व्यतिरिक्त भारतीय पोलिस रँकिंगशी संबंधित बर्‍याच प्रश्नांची उत्तरे आपणास मिळतील ज्यामुळे तुमची बर्‍याच कोंडी दूर होईल.

या लेखात भारतीय पोलिस अधिका्यांना उच्च रँकपासून खालच्या स्तरावर स्थान देण्यात आले आहे.

भारतीय पोलिस विभागाची संघटनात्मक रचना | Organizational Structure of the Indian Police Department

पोलिस महासंचालक (डीजीपी) | Director General of Police (DGP)

डीजीपीचे पूर्ण रूप  पोलिस महासंचालक (डायरेक्टर जनरल ऑफ पोलिस) असते ज्याला आपण ‘पुलिस महानिदेशक’ म्हणतो.

डीजीपी कोणत्याही राज्यातील किंवा केंद्र शासित प्रदेशातील पोलिस दलाचा सर्वोच्च अधिकारी असेल, ज्याचा सर्वोच्च अधिकारी असेल. हे संपूर्ण राज्यातील पोलिसांचे प्रमुख आहे, ज्यामुळे त्याला राज्य पोलिस प्रमुख देखील म्हटले जाते.

भारतात, पोलिस महासंचालक (डीजीपी) थ्री-स्टार रँक पोलिस अधिकारी आहेत. नाटोच्या ऑफ -8 संहितेनुसार, थ्री-स्टार रँक अधिकारी बर्‍याच सशस्त्र सेवांमध्ये वरिष्ठ कमांडर आहे.

डीजीपी कोण बनू शकेल? | Who can become DGP?

डीजीपी होण्यासाठी थेट भरती नाही. सर्व प्रथम, आपल्याला यूपीएससी अंतर्गत परीक्षा पास करावी लागेल आणि त्यानंतर आयपीएस रँक निवडावे लागेल. जेव्हा आयपीएस अधिकारी प्रशिक्षण पूर्ण करतात तेव्हा त्यांची किंवा तिला सहाय्यक पोलिस आयुक्त (एसीपी) किंवा सहायक पोलिस अधीक्षक (एएसपी) म्हणून नियुक्त केले जाते.

त्यानंतर, अनुभवाच्या, ट्रॅक रेकॉर्ड आणि कामगिरीच्या आधारे त्याला किंवा तिला पोलिस अधीक्षक (एसपी) आणि नंतर वरिष्ठ पोलिस अधीक्षक (एसएसपी) च्या पदांवर पदोन्नती दिली जाते, आणि त्यानंतर उप-पद पोलिस महानिरीक्षक (डीआयजी) आणि त्यानंतर पोलिस महानिरीक्षक (आयजी) आणि त्यानंतर पोलिस महासंचालक (डीजीपी) पदावर.

# टीपः संपूर्ण राज्यात एकच डीजीपी आहे, जरी राज्यात डीजीपीचे पद असलेले बरेच अतिरिक्त अधिकारी असू शकतात.

अशा अधिका यांच्या सर्वसाधारण नेमणुका राज्य व भारत सरकार अंतर्गत इतर विभागांत संचालक पदावर केल्या जातात. केंद्रीय अन्वेषण ब्यूरोचे (सीबीआय) संचालक, डीजी केंद्रीय राखीव पोलिस दल (सीआरपीएफ), गुन्हे अन्वेषण विभागाचे संचालक (सीआयडी), दक्षता व लाचलुचपत प्रतिबंधक विभागाचे संचालक, तुरूंगांचे महासंचालक, अग्निशमन दलाचे महानिदेशक आणि नागरी. संरक्षण इ.

डीजीपीचा रँक इनग्निशिया म्हणजे काय? | What is Rank Insignia of DGP?

पोलिस महासंचालकांच्या रँक इन्ग्निशियामध्ये क्रॉस तलवार असते आणि वरच्या प्रतिमेमध्ये दाखवल्याप्रमाणे राष्ट्रीय चिन्हांसह चिकटलेले असतात.

डीजीपी रँकचे अधिकारी आपल्या कॉलरवर गॉर्जेट पॅच घालतात, ज्यांची निळी गडद पार्श्वभूमी आहे आणि त्या पानांची पाने सारखी रचना आहेत जी आपण वरील प्रतिमेत पाहू शकता.

डीजीपीचा पगार किती आहे? | What is the Salary of DGP?

डीजीपीचा पगार 80,000 आयएनआर (एकत्रीकृत) आहे आणि कोणतेही ग्रेड पेमेंट नाही, the व्या वेतन आयोगाच्या अंमलबजावणीनंतर राज्याचे पोलिस महासंचालक (डीजीपी) दरमहा 2,25,000 रुपये मिळतात.

विशेष पोलिस महासंचालक (एसडीजीपी) | Special Director General of Police (SDGP)

विशेष पोलिस महासंचालक (एसडीजीपी) आयपीएस रँक अधिकारी आहेत. डीजीपीप्रमाणे विशेष पोलिस महासंचालक हे थ्री-स्टार रँक पोलिस अधिकारी आहेत. तर एसडीजीपी दर्जा डीजीपी समतुल्य मानला जातो.

एडीजींप्रमाणेच विविध ब्युरोचे प्रमुख म्हणून एसडीजी पोस्ट केलेले आहेत. एसडीजीपी वरील रँक हे पोलिस महासंचालक (डीजीपी) आणि खाली असलेले रँक अतिरिक्त पोलिस महासंचालक (एडीजीपी) यांचे आहेत.

एसडीजीपीचा रँक इनग्निशिया म्हणजे काय? | What is Rank Insignia of SDGP?

एसडीजीपीकडे डीजीपी प्रमाणेच लोगो / इन्सिग्निया असतो ज्यात क्रॉस तलवार असते आणि राष्ट्रीय चिन्हासह चिकटलेली असते. एसडीजीपी रँकचे अधिकारी त्यांच्या कॉलरवर गॉर्जेट पॅच घालतात, ज्यांची निळी गडद पार्श्वभूमी आहे आणि त्यांच्यात पाने सारखी रचना आहे.

एसडीजीपीचा पगार किती आहे? | What is the Salary of SDGP?

एसडीजीपीचा पगार पोलिस महासंचालक (डीजीपी) इतकाच आहे. एसडीजीपीचा पगार 80,000 आयएनआर (एकत्रीकृत) आहे आणि कोणतेही ग्रेड पेमेंट नाही, the व्या वेतन आयोगाच्या अंमलबजावणीनंतर राज्याचे विशेष पोलिस महानिदेशक (एसडीजीपी) यांना 2,25,000 दरमहा रुपये मिळतात.

अतिरिक्त पोलिस महासंचालक (एडीजीपी) | Additional Director General of Police (ADGP)

भारतात अतिरिक्त पोलिस महासंचालक (एडीजी) हा  स्टार रँक आहे, तो भारतीय राज्य आणि प्रांतातील सर्वोच्च क्रमांकाचा पोलिस अधिकारी आहे. सर्व एडीजी भारतीय पोलिस सेवा (आयपीएस) अधिकारी आहेत. राज्य सरकार किंवा फेडरल सरकारमधील समतुल्य पद किंवा पदनाम म्हणजे पोलिस आयुक्त, विशेष किंवा अतिरिक्त सचिव आणि कॅबिनेट सचिवालय. एडीजीचा रँक चिन्ह म्हणजे क्रॉस केलेली तलवार आणि दांडकी प्रती राष्ट्रीय प्रतीक होय.

पोलिस महानिरीक्षक (आयजी) | Inspector General of Police (IG)

भारतातील ब्रिटीश सत्तेच्या काळात 1861,मध्ये ब्रिटीश सरकारने भारतीय परिषद कायदा 1861 लागू केला. या कायद्याने सुपिरियर पोलिस सर्व्हिस नावाची पोलिसांची एक नवीन केडर तयार केली, ज्याचे नाव पुढे भारतीय शाही पोलिस ठेवले गेले. कायद्यानुसार महानिरीक्षक (आयजी) हे पद पोलिस सेवेत उच्च पद होते.

पोलिस महानिरीक्षक (आयजी) देखील आयपीएस रँक अधिकारी आहेत. अतिरिक्त पोलिस महासंचालक (एडीजीपी) च्या दर्जाच्या अगदी खाली आणि पोलिस उपमहानिरीक्षक (डीआयजी) च्या अगदीच वरच्या पोलिस अधीनगरीत आयजीला तिसर्‍या क्रमांकाचा दर्जा मिळाला आहे.

आयजीचा पगार किती आहे? | What is the Salary of IG?

सहाव्या वेतन आयोगानुसार पोलिस महानिरीक्षकांचा पगार, 37,4०० -  67,००० आयएनआर आणि १०,००० रुपये ग्रेड पेसह आहे.

7th व्या वेतन आयोगाच्या अंमलबजावणीनंतर पोलिस महानिरीक्षक दरमहा १,44,,२०० रुपये प्रारंभिक मूलभूत वेतन मिळवतात आणि 1,87,450 पर्यंत मासिक एकूण पगाराची रक्कम मिळवतात.

पोलिस उपमहानिरीक्षक (डीआयजी) | Deputy Inspector General of Police (DIG)

डीआयजी म्हणजे उपमहानिरीक्षक. भारतीय पोलिस सेवेतील हा एक स्टार रँक आहे, या रँकची पदोन्नती फक्त भारतीय पोलिस सेवा (आयपीएस) किंवा राज्य पोलिस सेवेतील अधिकारी म्हणून केली जाते ज्यांनी वरिष्ठ पोलिस अधीक्षक किंवा पोलिस उपायुक्त म्हणून यशस्वीरित्या सेवा बजावली आहे.

डीआयजी वरील रँक हे पोलिस महानिरीक्षक (आयजी) किंवा सह पोलीस आयुक्त आणि त्याखालील पद वरिष्ठ पोलिस अधीक्षक (एसएसपी) किंवा पोलिस उपायुक्त (डीसीपी) यांचे आहेत.

पोलिस उपनिरीक्षक जनरल पोलिस महानिरीक्षकांना आपल्या भागातील पोलिस दलाच्या देखरेखीखाली आणि नियंत्रणात मदत करतात. त्याच्याकडे पोलिस दलातील कार्यक्षमता व शिस्त राखण्याचे काही अधिकार आहेत आणि त्याचा निकाल पोलिस महानिरीक्षकांना देतो.

# टीप: एखाद्या राज्यात किती डीआयजी असू शकतात याची मर्यादा नाही आणि बहुतेक राज्यांमध्ये कायदा व सुव्यवस्था हाताळण्यासाठी अनेक डीआयजी असतात.

पोलिस उपमहानिरीक्षक (डीआयजी) चे रँक इनग्निझिया हे तीन तारे असलेले राष्ट्रीय चिन्ह आहेत. लीफ सारखी रचना असलेल्या आणि गडद निळ्या पार्श्वभूमी असलेल्या डीजीपी आणि एडीजीपीसारख्या कॉलरवर डीआयजी क्रमांकाचे अधिकारी गॉर्जेट पॅच घालतात.

डीआयजीचा पगार किती आहे? | What is the Salary of DIG?

7th व्या वेतन आयोगाच्या अंमलबजावणीनंतर पोलिस उपमहानिरीक्षक दरमहा 1,31,000 रुपये प्राथमिक वेतन मिळवतात

 

वरिष्ठ पोलिस अधीक्षक (एसएसपी) | Senior Superintendent of Police (SSP)

एसएसपी म्हणजे वरिष्ठ पोलिस अधीक्षक (एसएसपी). भारताच्या कोणत्याही राज्य किंवा केंद्रशासित प्रदेशातील महानगर जिल्ह्यात कायदा व सुव्यवस्था राखण्याची जबाबदारी त्यांच्यावर सोपविण्यात आली आहे.

पोलिस अधीक्षक (एसएसपी) आयपीएस दर्जाचे अधिकारी आहेत. एसएसपी वरील रँक हे पोलिस उपमहानिरीक्षक (डीआयजी) आणि त्याखालील रँक हे पोलिस अधीक्षक (एसपी) चे आहेत.

 

 

वरिष्ठ पोलिस अधीक्षकाचा रँकचा संकेत म्हणजे दोन प्रतींचा वरील राष्ट्रीय चिन्ह. एसएसपी क्रमांकाचे अधिकारी त्यांच्या कॉलरवर एक गॉर्जेट पॅच घालतात, ज्यात गडद निळ्या रंगाची पार्श्वभूमी असते आणि त्यावर पांढरी ओळ असते.

 

पोलिस अधीक्षक (एसपी) | Superintendent of Police (SP) 

एसपी म्हणजे पोलिस अधीक्षक (एसपी). ते भारतातील महानगर-नसलेल्या जिल्ह्यांचे जिल्हाप्रमुख आहेत. जिल्ह्यातील मोठ्या शहरी किंवा ग्रामीण भागाचा प्रभारी म्हणूनही त्यांची नेमणूक केली जाते जिथे वरिष्ठ पोलिस अधीक्षक (एसएसपी) हे जिल्हाप्रमुख असतात. एसपी विविध ब्यूरोमध्ये अतिरिक्त पोलिस महासंचालक (एडीजीपी) चे अधीनस्थ म्हणून काम करतात.

पोलिस अधीक्षक हे राज्य पोलिस सेवा किंवा भारतीय पोलिस सेवा (आयपीएस) चे अधिकारी असतात. एसपी खाली रँक अतिरिक्त पोलिस अधीक्षक (एएसपी) चा आहे. एसपी वरील रँक वरिष्ठ पोलिस अधीक्षक (एसएसपी)

पोलिस अधीक्षकाचा रँकचा संकेत म्हणजे खांद्यावरील पट्ट्यावरील ता यावरील राष्ट्रीय प्रतीक होय

 

अतिरिक्त पोलिस अधीक्षक (अ‍ॅड. एसपी) | Additional Superintendent of Police (Add. SP) 

एएसपी म्हणजे अतिरिक्त पोलिस अधीक्षक (अ‍ॅड. एसपी). अतिरिक्त पोलिस अधीक्षक (एएसपी) च्या रँकचे अधिकारी भारतीय पोलिस सेवा (आयपीएस) कडून येतात.

अतिरिक्त पोलिस अधीक्षक राज्य राज्य सेवा किंवा भारतीय पोलिस सेवा (आयपीएस) चे अधिकारी आहेत. जोडा खाली श्रेणी. एसपी हे पोलिस उपअधीक्षक (डीएसपी) / अपर पोलिस अधीक्षक (एएसपी) आहेत. जर तो राज्य पोलिस सेवेचा असेल तर त्याला डीएसपी पद देण्यात येईल, जर तो भारतीय पोलिस सेवेचा (आयपीएस) असेल तर त्याला एएसपी हे पद देण्यात येईल. एसपी वरील रँक वरिष्ठ पोलिस अधीक्षक (एसएसपी)

 

अप्पर पोलिस अधीक्षकांचा रँक इग्निशिया म्हणजे खांद्यावर पट्टी नसलेला राष्ट्रीय चिन्ह आहे ज्यास तारा नाही.

सहायक पोलिस अधीक्षक (एएसपी) | Assistant Superintendent of Police (ASP)

एएसपी म्हणजे सहाय्यक पोलिस अधीक्षक (एएसपी). सहायक पोलिस अधीक्षक (एएसपी) या पदाचे अधिकारी भारतीय पोलिस सेवा (आयपीएस) कडून येतात.

सर्व आयपीएस अधिकारी सहाय्यक पोलिस अधीक्षक म्हणून कारकीर्द सुरू करतात. राज्य संवर्ग अधिकारी हे पद घेऊ शकत नाहीत. त्यांच्याकडे पोलिस उपअधीक्षक (डीएसपी) पद आहे जे या पदांएवढे आहे

 

 सहाय्यक पोलिस अधीक्षकांचा रँक इग्निशिया म्हणजे खांद्यावर पट्टी नसलेला राष्ट्रीय चिन्ह आहे ज्यास तारा नाही

 

पोलिस उपअधीक्षक (डीएसपी) | Deputy Superintendent of Police (DSP) 

डीएसपी म्हणजे पोलिस उपअधीक्षक (डीएसपी). प्रांतीय पोलिस दलाशी संबंधित असलेले पोलिस उप अधिक्षक (डीएसपी) दर्जाचे अधिकारी हे राज्य लोकसेवा आयोगाची परीक्षा उत्तीर्ण करून थेट प्रवेश करतात किंवा निरीक्षक पदासाठी काम करतात. काही वर्षांनी नंतर बढती मिळाली.

राजस्थान आणि उत्तर प्रदेश या राज्यांमध्ये डीएसपी रँक सामान्यत: सर्कल ऑफिसर (सीओ) म्हणून ओळखला जातो, जरी हे तांत्रिकदृष्ट्या योग्य नसते, कारण सीओ एक पद नसून पद आहे. पश्चिम बंगाल राज्यात डीएसपी हा उपविभागाचा प्रभारी आहे आणि सामान्यपणे त्याला उपविभागीय पोलिस अधिकारी (एसडीपीओ) म्हणून संबोधले जाते.

पोलिस उपाधीक्षकांच्या रँक इन्ग्निझियामध्ये त्याच्या खांद्यावरील पट्टीच्या वरील तीन तारे असतात.

पोलिस निरीक्षक (पीआय) | Police Inspector (PI)

पोलिस निरीक्षक (पीआय) सहसा पोलिस स्टेशनचा प्रभारी अधिकारी असतात. भारतातील पोलिस स्टेशनमध्ये कॉन्स्टेबल, हेड कॉन्स्टेबल, एक उपनिरीक्षक आणि निरीक्षक असतात. ज्यामध्ये पोलिस निरीक्षक सर्वोच्च कमांड अधिकारी आहेत. निरीक्षक दर्जा उपनिरीक्षकाच्या दर्जापेक्षा वर आणि डीएसपीच्या खाली आहे.

# टीप: महाराष्ट्र पोलिसांच्या आत सहाय्यक निरीक्षकांचेही एक पद आहे जे निरीक्षकाच्या खाली आणि उपनिरीक्षकाच्या वरचे आहे.

 

 पोलिस निरीक्षकाच्या रँक इनग्निशियामध्ये तीन तारे असतात आणि तळाशी दोन पट्टे असतात, लाल आणि निळ्या रंगाचे, वरच्या बाजूला लाल पट्टे आणि खाली निळ्या पट्टे असतात.

 

उपनिरीक्षक (एसआय) | Sub-Inspector (SI) 

एक उपनिरीक्षक (एसआय) काही पोलिस कर्मचार्‍यांना आज्ञा देऊ शकतो आणि तो पोलिस चौकीचा प्रभारी आहे. तो पोलिस दलात सर्वात निम्न क्रमांकाचा अधिकारी आहे जो भारतीय पोलिस नियम आणि नियमांनुसार न्यायालयात दोषारोपपत्र दाखल करु शकतो आणि सामान्यत: पहिला तपास अधिकारी असतो.

एक उपनिरीक्षक सहाय्यक पोलिस उपनिरीक्षक (एएसआय) च्या वर आणि एका निरीक्षकाच्या खाली आहे.

बर्‍याच उपनिरीक्षकांची सरळ पोलिसात नियुक्ती केली जाते ज्यांची निम्न दर्जाच्या पोलिस अधिका यांपेक्षा अधिक शैक्षणिक पात्रता असते.

पोलिस उपनिरीक्षकाच्या रँक इनग्निसियामध्ये दोन तारे असतात आणि तळाशी दोन पट्टे असतात, लाल आणि निळ्या रंगाचे, वरच्या बाजूला लाल पट्टे आणि खाली निळ्या पट्टे असतात.

एसआयचा पगार किती आहे? | What is the Salary of SI?

सहाव्या वेतन आयोगानुसार सब-इन्स्पेक्टरचा पगार,  9,300-34,800 आयएनआर आणि ग्रेड पेसह 4,200. आहे.

 

सहाय्यक उपनिरीक्षक (एएसआय) | Assistant Sub-Inspector (ASI)  

भारतीय पोलिस दलात सहाय्यक सब-इंस्पेक्टर (एएसआय) एक पोलिस-हेड कॉन्स्टेबल आणि उपनिरीक्षकाच्या खाली असलेले एक राजपत्रित अधिकारी नसते. हवालदार मेजर असेही या पदाचे नाव आहे. एएसआय सहसा पोलिस चौकी आणि तपास केंद्रांचा प्रभारी अधिकारी असतो

 असिस्टंट सब-इंस्पेक्टर (एएसआय) साठी रँक इनग्निशिया एक तारा आहे, खांद्याच्या पट्ट्यांच्या बाह्य काठावर लाल आणि निळ्या रंगाचे पट्टे असलेला रिबन आहे.

कॉन्स्टेबल | Constable

हेड कॉन्स्टेबल (हवालदार) | Head Constable (Havildar)

भारतीय पोलिसांमधील हेड कॉन्स्टेबल हे इतर देशांच्या पोलिस दलात सैन्यदलासारखे असते. हेड कॉन्स्टेबल त्यांच्या स्लीव्हवर तीन पॉईंट-डाऊन शेवरन्स घालतात, जे लाल रंगाचे किंवा खांद्याच्या पट्ट्यांवर तीन बार असतात.

सहाव्या वेतन आयोगानुसार हेड कॉन्स्टेबलचा पगार २,4०० रुपये ग्रेड पेसह IN,२००-२०,२०० रुपये आहे.

 वरिष्ठ कॉन्स्टेबल (लान्स नाईक) | Senior Constable (Lance Naik)

वरिष्ठ कॉन्स्टेबल त्यांच्या स्लीव्हवर दोन पॉईंट-डाउन शेवरन्स घालतात, हेड कॉन्स्टेबलच्या शेवरॉन किंवा खांद्याच्या पट्ट्यांवरील दोन बारांसारखेच रंगही लाल असतात.

सहाव्या वेतन आयोगानुसार वरिष्ठ कॉन्स्टेबलचा पगार २,4०० रुपये ग्रेड पेसह ,,२००-२०,२०० आयएनआर आहे.

पोलिस कॉन्स्टेबल (पीसी) | Police Constable (PC)

पोलिस कॉन्स्टेबलचे पोलिस दलात सर्वात कमी स्थान आहे आणि त्यापाठोपाठ वरिष्ठ पोलिस हवालदार आहेत. सामान्य कायदा व सुव्यवस्था राखण्यासाठी प्रत्येक राज्य सरकार पोलीस हवालदारांची नेमणूक करते.

पोलिस हवालदाराच्या खांद्यावर मलमपट्टी असेल ज्यामध्ये कोणताही इन्स्निया नसतो. पोलिसांच्या खांद्यावर खांद्यावर किंवा बाहीवर कोणतेही चिन्ह नसल्यास ते समजून घ्या की ते पोलिस दलात हवालदार म्हणून तैनात आहे.

सहाव्या वेतन आयोगानुसार पोलिस कॉन्स्टेबलचा पगार ,,२००-२०,२०० INR असून ग्रेड पेसह २,००० आहे.